Polski organ rentowy bardziej wyrozumiały dla Ukraińców

W myśl najnowszej nowelizacji specustawy ukraińskiej polski organ rentowy ma być bardziej wyrozumiały dla obywateli Ukrainy przebywających w Polsce. W ramach owej wyrozumiałości rozumieć należy chociażby odstąpienie na pewien czas od kontroli.

Czego zatem należy się spodziewać w odniesieniu do działań polskiego organu rentowego wobec Ukraińców?

Otóż ustawa z dnia 12 marca 2022 roku o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583 ze zm., zwana specustawą ukraińską) jest właśnie poddawana kolejnej nowelizacji. Projekt zmian przepisów był przedmiotem prac sejmowych, a obecnie trafił pod obrady izby wyższej polskiego parlamentu.

W ramach owej nowelizacji przewiduje się, iż polski organ rentowy będzie mógł odstąpić od kontroli płatnika będącego obywatelem Ukrainy w okresie trwania działań wojennych na terytorium tego państwa, jak i też w okresie trzech miesięcy od ich zakończenia.

Zdaniem projektodawców takich zmian przepisów wymaga tocząca się cały czas wojna na terytorium Ukrainy, która spowodowała poważne trudności w skontaktowaniu się ze stronami postępowań dotyczących chociażby ubezpieczeń społecznych. Obywatele Ukrainy nie mogą częstokroć przedłożyć niezbędnych dla toczącego się postepowania dokumentów, które były wydane i pozostały na terytorium Ukrainy.

Stąd też pomysł, by dzięki takiej nowelizacji przepisów zarówno prezes ZUS, jak i urzędnicy organu rentowego mieli możliwość odstąpienia od wszczynania postępowania z urzędu, jak i też zawieszenia toczących się już postępowań wszczętych przed 24 lutego bieżącego roku (czyli przed datą rozpoczęcia działań wojennych na terytorium Ukrainy w wyniku napaści ze strony wojsk Federacji Rosyjskiej) i niezakończonych do tego dnia, jak i postępowań wszczętych po tym dniu. Regulacja ta dotyczy tych obywateli Ukrainy, którzy nie posiadają miejsca swego zamieszkania na terytorium Polski.

Zdaniem doktora Tomasza Lasockiego z Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, przepisy powinno się konstruować tak, by konkretnie wskazywały one o jakie postępowania chodzi oraz kogo ów przepis dotyczy, płatnika czy też ubezpieczonego. Niestety w tym jednak przypadku mamy do czynienia z ogólnym brzmieniem przepisów nowelizacji specustawy ukraińskiej.

Tym samym uznać należy, iż chodzi o wszystkie postępowania wszczynane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) z urzędu, które dotyczą zarówno płatników, jak i ubezpieczonych obywateli Ukrainy.

Owe postępowania dotyczyć mogą zatem przeróżnych postępowań, w tym również kontroli płatnika. Celem takiego wszczętego z urzędu postępowania jest ocena wywiązywania się przez płatników składek z obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych, w tym rzetelności i prawidłowości obliczania i opłacania należności wobec ZUS.

Z kolei w przypadku przedsiębiorcy procedura kontrolna rozpoczyna się od zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli. I jeżeli urzędnicy organu rentowego uznają, iż mają podstawy do sprawdzenia przedsiębiorcy (będącego płatnikiem składek ubezpieczeniowych) będącego obywatelem Ukrainy, który nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, zgodnie z nowymi regulacjami będą mogli od takiej kontroli odstąpić.

Co jeszcze ma znaczenie w kontekście nowelizowanych przepisów?

Istotnym jest również, iż organ rentowy z urzędu wszczyna postępowania dotyczące zamiany renty na emeryturę. Jak bowiem wyjaśnia doktor Tomasz Lasocki, w tym względzie chodzi o ubezpieczonych obywateli Ukrainy, którzy na mocy polskich regulacji pobierają rentę z tytułu niezdolności do pracy i teraz osiągnęli wiek emerytalny, uprawniający do przekształcenia pobieranego świadczenia na emeryturę. Zakładać należy, iż takich przypadków będzie jednak znikoma liczba.

Nowelizacja specustawy ukraińskiej dotyczy również uprawnień opiekunów tymczasowych w sprawach dotyczących świadczeń. W tym przypadku chodzi o osoby, o których mowa w art. 25 specustawy ukraińskiej, czyli takie, które zajmują się małoletnim obywatelem Ukrainy przebywającym na terytorium Polski bez opieki dorosłych odpowiedzialnych za niego zgodnie z polskim prawem.

I takiej osobie, jeżeli będzie ona zwolniona z wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad powierzonym jej opiece dzieckiem, przysługiwać będzie prawo do zasiłku opiekuńczego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. By z prawa do owego zasiłku skorzystać, do wniosku należy dołączyć postanowienie o ustanowieniu opiekuna tymczasowego.

Dzięki takiemu rozwiązaniu osoba ubezpieczona w Polsce, opiekująca się dzieckiem ukraińskim, będzie mogła skorzystać z zasiłku opiekuńczego w sytuacji chociażby, gdy owo dziecko zachoruje.

Podsumowując, kolejna już nowelizacja specustawy ukraińskiej ma na celu wprowadzenie do porządku prawnego kolejnych ułatwień i udogodnień dla obywateli Ukrainy, przynajmniej na czas trwania konfliktu zbrojnego i do 3 miesięcy od jego zakończenia. Wszystko po to, by maksymalnie wspomóc tych, którzy cierpią już i tak dużo z powodu trwającej wojny.