Program gospodarczy Polski Ład w kontekście uczelni wyższych

Okazuje się, iż ogłoszony niedawno program rozwoju gospodarczego Polski Ład ma niewiele do zaoferowania uczelniom wyższym, nad czym ubolewają naukowcy. Czują się oni bowiem potraktowani po macoszemu, a odnośnie niektórych propozycji mają poważne obawy.

Jakie zatem wnioski wysnuć można z programu gospodarczego Polski Ład dla uczelni wyższych?

Zdaniem profesora Andrzeja Jajszczyka z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, zakładając, iż program gospodarczy Polski Ład ma dotyczyć rozwoju całego kraju, to propozycje dla nauki i uczelni są wręcz znikome. To zaś mocno niepokoi w kontekście rozwoju naszego kraju.

Takie podejście świadczy zaś o tym, iż dla rządzących ten sektor nie ma większego znaczenia. Tymczasem to właśnie nauka i kształcenie na poziomie wyższym decydują o rozwoju poszczególnych państw. W innych krajach mamy do czynienia z konkretnymi strategiami dla szkolnictwa wyższego, gdyż wiadomym jest, iż jest to konieczne, po nadążyć za szybko rozwijającym się światem. Tymczasem w Polsce kwestie te zostały zepchnięte na margines, a poza propagandą w Polskim Ładzie nie znalazło się nic, co byłoby dla szkolnictwa wyższego wizją czy też kierunkiem zmian. Nie ma też mowy o dofinansowaniu tego sektora, od lat borykającego się z dużym niedoborem środków finansowych.

A jak inni eksperci oceniają Polski Ład po kątem rozwiązań dla nauki i szkolnictwa?

Generalnie ich zdanie jest w tym kontekście bardzo podobne. Przykładowo profesor Wiesław Banyś, rzecznik Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich (KRASP), twierdzi, iż Polski Ład bardzo skąpo i po macoszemu traktuje kwestie związane z nauką i uniwersytetami. Poza tym widać wyraźne pomieszanie różnych wątków, a te dotyczące nauki umieszczone są tam, gdzie mowa jest o edukacji, głównie szkolnej.

Zdecydowanie dostrzegalnym jest brak spójnej wizji dla sektora nauki i szkolnictwa wyższego, jak i ewentualnych odniesień bądź synchronizacji ze Strategią na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju czy też Krajowym Planem Odbudowy, gdzie chociaż wspomina się o wzroście finansowania badań naukowych. Zatem ze smutkiem należy zauważyć, iż poza kilkoma ogólnymi postulatami, zasadniczo nauka i szkolnictwo wyższe w programie Polski Ład nie istnieją.

Tymczasem nieco inaczej program ocenia profesor Piotr Stec z Uniwersytetu Opolskiego, zdaniem którego propozycje widniejące w programie Polski Ład są wprawdzie ogólnikowe, to jednak kilka z nich wydaje się interesujących i wartych wdrożenia. Jako przykłady takich rozwiązań profesor Piotr Stec wymienia:

• fundusz nowoczesnych kompetencji
• piaskownice regulacyjne
• klastry
• oświatowe MBA
• nowa formuła kredytów studenckich

Czym konkretnie są propozycje, które pojawiły się w programie Polski Ład?

Otóż propozycje dotyczące nauki i szkolnictwa wyższego, zawarte w programie gospodarczym Polski Ład, dotyczą takich elementów, jak:

• fundusz nowoczesnych kompetencji

Zakładane jest powstanie funduszu, którego celem będzie pobudzenie współpracy biznesu ze światem nauki; z założenia chodzi o wypełnienie luki pomiędzy badaniami akademickimi, a oczekiwaniami przemysłu, jak i wspomaganie przekwalifikowania polskiego przemysłu w ramach jego cyfryzacji;

• piaskownice regulacyjne

To środowiska testowe dla nowych, innowacyjnych dziedzin rozwoju; mają zostać zorganizowane w wybranych lokalizacjach i dotyczyć poszczególnych obszarów, jak chociażby sztuczna inteligencja czy samochody autonomiczne

• klastry

Zakładane jest powstanie 6 klastrów sektorowych wspieranych przez odpowiednie programy uczelniane, dodatkowe finansowanie, jak i ekspertów branżowych; te klastry to:

• biotechnologia i MedTech – Warszawa i Łódź
  • pojazdy niskoemisyjne i komponenty – województwo śląskie i dolnośląskie
  • elektronika – Poznań
  • chemia – Szczecin i Police
  • IT- zdecentralizowany klaster Warszawa, Lublin, Kraków, Gdańsk, Wrocław
  • przemysł zbrojeniowy – Rzeszów, Mielec, Stalowa Wola
• oświatowe MBA

Studia podyplomowe dla nauczycieli będą możliwe tylko w uczelniach kształcących pedagogów; wprowadzone zostanie też reforma kształcenia dyrektorów szkół i podwyższenie poziomu kursów na dyrektorów w kierunku „oświatowego MBA”

Co jeszcze pojawia się w programie Polski Ład w odniesieniu do nauki i szkolnictwa wyższego?

Jednym z interesujących zagadnień jest powołanie Międzynarodowej Akademii Kopernikańskiej (MAK), budzącej zaniepokojenie pośród naukowców.

W programie Polski Ład wspomina się również o tym, iż w 2023 roku mamy do czynienia z 550 rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika, zatem rok ten ma być rokiem nauki. Stąd możliwym jest, iż pójdą za tym dodatkowe środki finansowe dla tego sektora gospodarki. Pytanie jednak czy zostaną skierowane do wszystkich jednostek szkolnictwa wyższego, czy też skorzystają na tym tylko konkretne instytucje, jak wspomniany już MAK.

Zresztą powołanie MAK wzbudza obawy innych akademików, obawiających się, iż jej powołanie odbędzie się kosztem innych placówek naukowych. Zdaniem profesora Wiesława Banysia szczególnie niepokojącym jest fakt, iż projekt powołania MAK pojawił się w programie Polski Ład pomimo negatywnego zaopiniowania tego pomysłu przez wiele instytucji ustawowo reprezentujących środowisko naukowe, jak chociażby KRASP, Radę Główną Nauki i Szkolnictwa Wyższego, rady naukowe instytutów Polskiej Akademii Nauk (PAN), Polską Akademię Umiejętności.

Z kolei profesor Piotr Stec zauważa, iż koncepcja MAK jaka pojawiła się w konsultacjach była odmienna od tej, która ostatecznie znalazła się w programie gospodarczym Polski Ład. Obecnie bowiem MAK ma być rodzajem forum współpracy naukowej, a także obejmie mniej dyscyplin niż pierwotnie zakładano.

Podsumowując, spore grono naukowców dostrzega, iż w programie gospodarczym Polski Ład sprawy dotyczące nauki i szkolnictwa wyższego zostały potraktowane po macoszemu. To generalnie niezbyt dobrze, gdyż to właśnie nauka i kształcenie na poziomie wyższym decydują o rozwoju danego kraju. Tym niemniej nawet i wśród tak niewielu propozycji dla tego sektora gospodarki znalazły się takie, które mogą być interesujące, jak chociażby klastry czy fundusze nowoczesnych kompetencji.