Projektowane zmiany w zakresie infromacji o zadłużeniu zmarłego w ZUS
Zapisy ustawy systemowej pozwalają Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) na udzielanie informacji o stanie konta ubezpieczonego lub płatnika tylko ograniczonemu gronu podmiotów, a dodatkowo wyłącznie do celów wskazanych w tejże ustawie. Oznacza to, że obecnie na przykład spadkobierca płatnika nie uzyska zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami. Ma się to niebawem zmienić za sprawą planowanej nowelizacji ustawy.
Jakie są obecnie uprawnienia ZUS w kwestii posiadania danych o ubezpieczonych oraz jakie są możliwości uzyskania z ZUS tych informacji?
Każdy ubezpieczony oraz płatnik posiada w ZUS konto, na którym ewidencjonowane są między innymi takie informacje, jak wysokość i cel wpłaconej składki. Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli tzw. ustawa systemowa, ogranicza dostęp do zgromadzonych tam danych wskazując jednocześnie katalog podmiotów, którym ZUS może te dane udostępnić. Nie ma zatem możliwości, aby w posiadanie powyższej wiedzy weszła osoba postronna nawet jeśli jest to osoba zatrudniona w danym przedsiębiorstwie, nie dowie się ona z ZUS, czy pracodawca opłaca regularnie składki poza wiedzą o składkach dotyczących jego samego. Te restrykcyjne przepisy stanowią dość duży kłopot dla spadkobierców płatników prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, którzy stoją przed dylematem, czy przyjąć, czy odrzucić spadek, ponieważ nie mogą oni wystąpić do ZUS z wnioskiem o udzielenie informacji, czy zmarły przedsiębiorca miał jakiekolwiek długi składkowe, które przejęliby wraz z przejęciem spadku.
Jaka jest lista podmiotów upoważnionych do zapoznania się z danymi, które są w posiadaniu ZUS?
Art. 50 ustawy systemowej, czyli ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wskazuje jakim podmiotom mogą być udostępnione dane zgromadzone na koncie ubezpieczonego i na koncie płatnika składek i są nimi:
- sądy
- prokuratorzy
- organy podatkowe
- Państwowa Inspekcja Pracy
- Biuro Nadzoru Wewnętrznego
- Policja
- Straż Graniczna
- komornicy sądowi
- organy egzekucyjne z przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
- minister właściwy do spraw gospodarki
- minister właściwy do spraw rodziny
- minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego
- minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego
- organy realizujące świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego i świadczenia wychowawcze
- ośrodki pomocy społecznej
- centra usług społecznych
- powiatowe centra pomocy rodzinie
- publiczne służby zatrudnienia
- Komisja Nadzoru Finansowego
- wojewoda i szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców
Na czas epidemii rozszerzona została lista podmiotów uprawnionych do otrzymania informacji z ZUS o:
- prezesa Rady Ministrów
- szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
- pełnomocnika prezesa Rady Ministrów
- Agencję Rozwoju Przemysłu S.A.
– Polski Fundusz Rozwoju S.A.
Co przewiduje nowelizacja ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, czyli ustawy systemowej w kwestii udzielania informacji spadkobiercom?
Planowana nowelizacja ustawy systemowej przewiduje, że na wniosek każdego, kto uprawdopodobni, że może być spadkobiercą, ZUS wyda zaświadczenie o wysokości zaległości składkowych spadkodawcy. To sprawi, że potencjalny spadkobierca po otrzymaniu zaświadczenia będzie mógł świadomie zadecydować o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku.
Powyższe zmiany mają być wprowadzone na wzór funkcjonujących już przepisów ordynacji podatkowej, gdzie w art. 306f par. 1 organ podatkowy na wniosek osoby, która uprawdopodobni, że może być spadkobiercą, wydaje zaświadczenie o wysokości znanych temu organowi zobowiązań spadkodawcy. Natomiast zgodnie z art. 306f par. 2, jeśli postępowanie podatkowe w sprawach określenia wysokości zobowiązań podatkowych spadkodawcy nie zostało zakończone, w zaświadczeniu podaje się przybliżoną wysokość zobowiązania na podstawie posiadanych danych co do podstawy opodatkowania.
Dlaczego sprawa związana z długami składkowymi spadkodawcy jest tak istotna w kwestii podjęcia decyzji o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku przez spadkobiercę?
Otóż informacja o ewentualnym zadłużeniu zmarłego przedsiębiorcy, tj. spadkodawcy jest niezwykle ważna dla ewentualnego spadkobiercy, ponieważ do chwili przyjęcia spadku, ponosi on odpowiedzialność za długi spadkowe tylko ze spadku, natomiast jeśli potencjalny spadkobierca zdecyduje się na przyjęcie spadku, wtedy ponosi on odpowiedzialność z całego swojego majątku. Do składek mają bowiem zastosowanie przepisy ordynacji podatkowej o odpowiedzialności spadkobierców za długi zmarłego podatnika, a konkretnie mówi o tym art. 97, że spadkobiercy przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego, majątkowe prawa i obowiązki spadkodawców. Przepis ten dotyczy również składek. Natomiast z art. 100 par. 1 ordynacji podatkowej wynika, że organ podatkowy, a w tym także i ZUS, orzeka w jednej decyzji o zakresie odpowiedzialności i uprawnień spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych w stosunku do spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających ze złożonych deklaracji.
Jak się do tego ma sprawa występowania o wydanie zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami na ubezpieczenie w imieniu własnym?
Zgodnie z art. 50 ust. 4 ustawy systemowej ZUS udostępnia dane na wniosek osób fizycznych i płatników składek, które dotyczą ich samych. W znakomitej większości sprawy dotyczą zaświadczeń o niezaleganiu w opłacaniu składek, które są wymagane na przykład do uczestnictwa w postępowaniach z zakresu zamówień publicznych. ZUS wydaje takowe zaświadczenie lub w przypadku istnienia zaległości składkowej odmawia wydania zaświadczenia o niezaleganiu i czyni to w wersji elektronicznej opatrzonej podpisem kwalifikowanym.
Jakie dane i w jakim celu ZUS przekazuje Straży Granicznej i Państwowej Inspekcji Pracy?
Otóż zapewne niewiele osób wie, że ZUS ma obowiązek przekazywania Straży Granicznej i Państwowej Inspekcji Pracy na ich wniosek danych o cudzoziemcach zgłaszanych do ubezpieczeń. Wykaz obejmuje dane płatników, którzy w ostatnim kwartale zgłosili do ubezpieczeń społecznych co najmniej jednego cudzoziemca oraz dane tych cudzoziemców. Obowiązek ten jest realizowany przez ZUS w terminie do końca ostatniego dnia roboczego miesiąca następującego po upływie kwartału, którego ten wykaz dotyczy.
Podsumowując, przepisy ustawy systemowej w jej obecnym brzmieniu nie dają możliwości spadkobiercom ustalenia w ZUS kwestii ewentualnego zalegania spadkodawcy ze składkami na ubezpieczenie społeczne, a w konsekwencji nie mają oni wiedzy, czy po przejęciu ewentualnego spadku nie będą zmuszeni do pokrycia długu z całego swojego majątku, ponieważ ZUS może takie dane udostępniać wyłącznie wymienionym w ustawie podmiotom. Planowana nowelizacja ma zmienić te przepisy na wzór już obowiązujących przepisów ordynacji podatkowej, w których istnieje możliwość zasięgnięcia wiedzy w zakresie zaległości podatkowych. Tym sposobem potencjalny spadkobierca posiadający niezbędne informacje, będzie mógł świadomie podjąć decyzję o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku po zmarłym przedsiębiorcy.
Najnowsze komentarze