Zdrowie psychiczne pracowników

Ostatnie lata cechują się zmianą podejścia pracodawców do pracowników. Większe dbanie o posiadane kadry przejawia się w czynieniu wielu rzeczy, by poprawić zdrowie i kondycję fizyczną pracowników. Mowa tu o prywatnej opiece medycznej czy też kartach sportowych. Świat w jakim żyjemy zmienia się jednak jeszcze szybciej na naszych oczach. To powoduje, iż mierzymy się z coraz nowszymi wyzwaniami, szczególnie w pracy. I w tym kontekście ważniejszymi elementami stają się odporność psychiczna, radzenie sobie z emocjami czy też kondycja mentalna pracowników.

Co dziś można powiedzieć o zdrowiu psychicznym pracowników?

Generalnie wyzwania z jakimi musimy mierzyć się we współczesnym świecie powodują, iż zdrowie psychiczne zaczyna stawać się towarem deficytowym. W coraz szybszym tempie przyrasta liczba osób, których dotykają przeróżnego rodzaju zaburzenia i choroby psychiczne.

Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez BUPA, aż 45% polskich pracowników oczekiwałoby od pracodawców wsparcia w zakresie profilaktyki problemów zdrowia psychicznego. Okazuje się, iż to jest więcej, aniżeli oczekujących wsparcia w obszarze zdrowia układu krążenia, diety, aktywności fizycznej czy też profilaktyki nowotworowej.

Jak wynika z danych, które podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), już ponad 450 mln ludzi na świecie cierpi z powodu zaburzeń psychicznych, a niemal połowa ludzkości zetknie się w swym życiu z tym problemem. Depresja jest już na drugim miejscu na świecie wśród najczęściej występujących chorób, a do 2030 roku ma znaleźć się na miejscu pierwszym.

Jednocześnie Polska w tym względzie nie odbiega od światowych trendów. Co czwarty Polak będzie mieć w ciągu swego życia problemy natury psychicznej (zaburzenia depresyjne, stany lękowe, kłopoty z zażywaniem substancji psychoaktywnych). Według szacunków Instytutu Psychiatrii i Psychologii, niemalże 8 mln osób cierpi już w Polsce na zaburzenia i problemy psychiczne. Jednocześnie jednak w Polsce na każde 100 tysięcy mieszkańców przypada 9 psychiatrów, co plasuje nasz kraj na ostatnim miejscu w Europie. Średnio w Europie jest ich dwa razy więcej, a przoduje Finlandia i Norwegia, gdzie jest ich około 24.

Czy zatem wykonywanie pracy wpływa na stan zdrowia psychicznego?

Nieprzyjazne środowisko pracy może być przyczyną wielu groźnych zjawisk i chorób. Czynnikami wzrostu ryzyka rozwoju depresji związanej z pracą czy też długotrwałego stresu i wypalenia zawodowego są:

• przeciążenie pracą
• nierealistyczne oczekiwania
• niejasna rola i zakres obowiązków
• zmiany organizacyjne
• niski poziom satysfakcji z wykonywanej pracy
• brak poczucia spełnienia
• brak docenienia
• brak równowagi pomiędzy życiem zawodowym, a prywatnym
• złe relacje międzyludzkie
• nierówne traktowanie i mobbing

Niestety zaburzenia psychiczne są dla pracownika ogromnym obciążeniem, gdyż najczęściej towarzyszy im pogorszenia ogólnego stanu zdrowia. Stąd też naukowcy sugerują, iż pracodawcy winni większą wagę przykładać do zdrowia psychicznego swych pracowników nie tylko ze względu na dobro ludzi, ale też i mając na względzie efektywność pracy i wyniki finansowe.

W polskich realiach nikt nie próbował oszacować kosztów ponoszonych przez sferę biznesu w związku z chorobami psychicznymi. Dokonano tego w Wielkiej Brytanii i wyliczono, iż jest to około 45 mld funtów. To koszty biznesu wynikające z absencji, prezentyzmu i rotacji pracowników.

Co można powiedzieć o absencji w związku z chorobami psychicznymi?

Okazuje się, iż problemy o podłożu psychicznym są jednymi z najczęstszych powodów absencji i wcześniejszych odejść na emeryturę w całej Europie. Stres jest przyczyną 50 do 60% wszystkich utraconych dni pracy. Jednocześnie koszty związane z absencją z tytułu zaburzeń psychicznych są wyższe aniżeli w przypadku innych chorób, ponieważ liczba dni nieobecności jest zwykle długa.

Z polskiej perspektywy wynika, iż chorzy ze względu na zaburzenia psychiczne przebywali na zwolnieniu przeciętnie 19 dni. Okazuje się też, iż rzeczywiste koszty absencji związanej z zaburzeniami psychicznymi są wyższe, niż podają to oficjalne statystyki. Pracownicy bowiem, obawiając się stygmatyzacji, często biorą zwolnienie na dolegliwości towarzyszące (chociażby migrenowe bóle głowy), bądź decydują się na telepracę w sytuacji obniżonego nastroju czy też stanów lękowych czy depresji.

A jak prezentyzm i rotacja wpływają na rynek pracy?

Generalnie w czasie obniżonego nastroju czy też występowania przeróżnego rodzaju stanów depresyjnych, część pracowników zamiast brać zwolnienie lekarskie przychodzi do pracy bądź pracuje zdalnie. Niestety efektem jest wówczas niższa wydajność i produktywność pracownika, jak i może mieć przełożenie na wyniki całego zespołu.

Z kolei nadmierna rotacja również jest niepożądanym efektem. W tym kontekście mowa o niepotrzebnych, dodatkowych kosztach pozyskiwania nowych pracowników, ich szkoleniu, jak i niskiej produktywności na początku kariery zawodowej w danym przedsiębiorstwie.

Co zatem winni czynić pracodawcy, by przeciwdziałać tym niekorzystnym zjawiskom?

Generalnie pracodawcy powinni większą wagę przyłożyć do programów wspierających kondycję psychiczną swych pracowników. Powinien przekonać ich do tego też wysoki zwrot z poczynionych w tym temacie inwestycji. Z szacunków WHO wynika, iż 1 dolar wydany na programy wspierające zdrowie psychiczne pracowników przynosi 4 dolary zwrotu z inwestycji w postaci niższej absencji i wyższej produktywności pracowników.

Poniżej lista działań, które pracodawca powinien podjąć na polu działań polepszających kondycję psychiczną pracowników:

• Pomaganie w trudnych sytuacjach

Ważne jest tutaj wsparcie pracodawcy w trudnych momentach i sytuacjach życiowych pracownika. Niezwykle istotne będzie tutaj właściwe dostrzeżenie i rozpoznanie problemu. Do tego wymagana jest odpowiednia wiedza i opracowany program postepowania.

• Odpowiadanie na realne potrzeby

Tutaj chodzi o właściwe dopasowanie oferowanych działań do potrzeb pracowników. Pomocnymi są wówczas: monitorowanie poziomu absencji, rotacji i produktywności, jak i poziomu satysfakcji i zaangażowania. Zdanie pracowników powinno być ważne dla pracodawcy.

• Zadbanie o właściwy work-life balance

Jest wiele czynników służących właściwemu poziomowi work-life balance. Najistotniejsze z nich to: elastyczne godziny pracy, wyznaczenie godzin na spotkania, zachęcanie pracowników do przestrzegania godzin pracy, jak i pełnego wykorzystywania przysługującego im urlopu, wprowadzenie krótszych godzin pracy w piątki czy też zachęcanie do odkładania laptopów i telefonów podczas weekendu czy urlopu.

• Profilaktyka zdrowia psychicznego

W tym aspekcie mowa jest o zapewnieniu dostępu do tematycznych szkoleń, udostępnieniu aplikacji z podręcznym wsparciem on-line, jak i zorganizowaniu ćwiczeń relaksacyjnych w pracy. Wszystko po to, by pracownik czuł, iż jego pracodawca rzeczywiście dba o jego zdrowie psychiczne.

• Właściwa kultura organizacyjna

To niezwykle istotna kwestia, bowiem nawet najlepszy program wsparcia w zakresie zdrowia psychicznego poniesie klęskę, gdy u pracodawcy problemem jest słaba kultura organizacyjna czy też styl zarządzania. Wystarczy bowiem, iż zarząd przedsiębiorstwa stawiał będzie nierealne cele, a menedżerowie zaczną wywierać nadmierną presję. W takiej sytuacji pracownik uzna programy wspierające zdrowie psychiczne za element zasłaniający prawdziwe problemy.

• Zwracanie szczególnej uwagi na menedżerów

Właściwe zarządzanie ludźmi i dobra kondycja psychiczna menedżerów to podstawa, by móc właściwie zadbać o kondycję psychiczną pracowników. To właśnie menedżerowie powinni posiadać umiejętność przekazywania słów uznania, udzielania pozytywnej informacji zwrotnej, jak i motywowania pracowników. Jednocześnie winni oni być szczególnie wyczuleni na wyłapywanie problemów związanych z nadmiernym napięciem psychicznym, stresem czy też wypaleniem zawodowym.

Podsumowując, temat zdrowia psychicznego wśród pracowników, szczególnie polskich przedsiębiorstw, jest tematem trudnym. Jest to bardzo delikatna kwestia wymagająca zbudowania atmosfery otwartości i zaufania, jak i znalezienia odpowiedniego języka, który nikogo nie będzie stygmatyzował, a jednocześnie będzie zrozumiały dla pracowników. Poza tym jest to temat na tyle poważny, iż zdecydowanie wymaga zwrócenia na niego uwagi. Pracodawca, który nie podejmie działań w tym zakresie, będzie musiał liczyć się z dużymi kosztami związanymi z absencją, prezentyzmem i rotacją. Stąd warto tej tematyce poświęcić czas i podjąć odpowiednie działania. Przyniosą one sporo oszczędności w dłuższej perspektywie oraz na pewno wpłyną na pozytywną atmosferę w pracy.